HUSMANNEN
Vi har sett at Vier, som var den første husmannsplassen under Eltarvåg, blei rydda som husmannsplass alt på 1600-talet,Tingholmen tidleg på 1700-talet og Teistholmane mot slutten av hundreåret. Talet på husmenn voks kraftig utetter på 1800-talet fram til kulminasjonen kring 1850.
Ryfylke var ein av dei store husmannsregionane på Vestlandet. I heile landet var det rundt halvparten så mange husmenn med jord som gardbrukarar i 1800.
I Ryfylke utgjorde husmennene på det meste (1825) 78 prosent av gardbrukarane, men med store skilnadar kommunane i mellom.
Dei første husmennene dukkar opp i kjeldene alt på slutten av 1500- og starten på 1600-talet, men Ernst Berge Drange, som har skrive om denne tidlege husmannsskipnaden, åtvarar mot på sjå på desse tidlege husmennene på lik line med dei som kom seinare.
I større grad meiner han vi må forklare framveksten av husmannsplassane med utvegane til å livberge seg på andre måtar enn gjennom jordbruket. I dei indre delane av Ryfylke var skog-, sagbruks- og trelastnæringa i sterk vekst frå slutten av 1500-talet, og deltaking i dette eventyret kunne vera eit attraktivt alternativ. I dei ytre bygdene har vi sett at deltaking i fiskeria var eit anna alternativ. Dessutan førte aukande velstand til etterspurnad etter tenester, i første rekke frå ulike handverkarar. Det opna seg altså utvegar til å skaffe seg eit levebrød utan å sitta på sjølvstendige gardsbruk eller høre til husbondsfolket på gardane. Ein kan sjå det slik at det tidlege husmannsvesenet var eit uttrykk for ei sterkare arbeidsdeling i lokalsamfunnet.
